Depreme Dayanıklı Binalardan Yangına Dayanıklı Binalara: Can Güvenliği İçin Ne Kadar Ödeme Yapıyoruz

Bu yazımızda, ortalama bir konut projesi için yangın güvenliği adına gerekli ekipmanların ve malzemelerin binaya baz yaklaşık oranını ele alacağız. 

21 Ocak 2025 tarihinde Bolu şehir merkezine 38 kilometre mesafede, 2200 rakımlı Köroğlu Dağları’nın zirvesinde yer alan ve 238 kişiyi ağırlayan Kartal Otel’de çıkan yangın, yangın güvenliği tedbirlerinin önemini bir kez daha gözler önüne serdi.

6 Şubat 2023 depremlerinin ardından depreme dayanıklı bina konusunda ülke genelinde bir farkındalık oluşmuştu. Birçok vatandaşımızda bu konuda kalıcı bir farkındalık oluştu ve birçok kişi imkanı nispetinde bu konuda aksiyon alarak şehir içi konut değişimi veya şehirlerarası konut değişiklikleri gibi önlemler alarak depreme karşı önlemlerini almıştı. 21 Ocaktaki otel yangını da, deprem kadar büyük olmasa da yangın konusunda gerekli önlemlere dair bir gündem oluşmasına sebep olmuştu.

Bir binanın depreme dayanıklı olması, o binanın olmazsa olmaz bir özelliğidir. Tıpkı bir ürünün temel işlevini yerine getirmesi gibi, deprem güvenliği de binanın temel bir niteliğidir. Bir apartman dairesinin kapısının penceresinin olması nasıl ki binanın olması gereken parçaları ise, aynı şekilde depreme dayanıklı olması da binanın olması gereken özelliğidir. Yani reklamı yapılacak bir özellik değildir.

Elbette, bu dayanıklılık, binanın bulunduğu bölgenin özellikleri dikkate alınarak belirlenir. Her bina, yeryüzünde olması muhtemel en büyük depreme göre değil, bulunduğu bölgede belirlenen olası en büyük deprem senaryosuna göre tasarlanır ve ilk amaç binaları hasar almadan ya da en az hasarla kurtarmak, temel amaç ise olası büyük depremlerde can kaybınının yaşanmaması üzere tasarım yapmaktır.

Benzer şekilde, binalar yangın güvenliği açısından da aynı titizlikle inşa edilmelidir ve yönetmelik de inşa standartlarını buna göre tanımlar. Genel olarak da sıralama şöyle ifade edilebilir:

Öncelikle, yapılar tasarlanırken birkaç senaryo dikkate alınarak tasarlanır. ilk senaryo ve asıl hedef yangın çıkmasını engelleyecek şekilde yapılacak tasarımdır. İkinci aşama, olur da bir sebeple yangın çıkarsa yangının yayılmasını önleyecek şekildeki tasarımdır. Üçüncü aşama ise, yangın yayılsa bile binada bulunanların güvenli bir şekilde tahliye edilebileceği şekilde tasarımın yapılmasıdır. Yangın uyarı sistemleri ve tahliye yolları gibi temel unsurlar binalar için asgari standartlar olarak belirlenmiştir.

Fakat yönetmeliklerde tanımlanan bu standartlara uyulmadığında, yapının tasarımı yönetmelik şartları ve sınırları çerçevesinde yapılmadığında veya yapı, yönetmelik gerekliliklerine uygun şekilde inşa edilmediğinde, tıpkı depremde yan yana iki binadan biri sağlam kalırken diğerinin yıkılması gibi yan yana olan iki binaya sıçrayan bir yangında birinin tahliyesi mümkün iken diğerinin tahliyesi imkansız hale gelebilir. Bu tür durumlara, ciddiye almama veya görmezden gelmelerin yanı sıra maliyetten kaçınma gibi kasti kusurlar da sebep olmaktadır.

Bu yazımızda, İnşaat Hesabı Dergisi olarak ortalama bir konut projesi için yangın güvenliği adına gerekli ekipmanların ve malzemelerin binaya baz yaklaşık maliyetini ele alacağız.

Gelin, yangın güvenliği gerekliliklerinin bir proje maliyetine ne oranda etki ettiğini daha yakından inceleyelim.

Yangın Güvenliği ve Yönetmelikler

Türkiye’deki inşaat projelerinde yangın güvenliği, belirli yönetmeliklere ve standartlara bağlıdır. “Binalarda Yangından Korunma Yönetmeliği”, binaların yangına karşı dayanıklı hale getirilmesi ve yangın anında can ve mal kaybını en aza indirilmesi için bir dizi önlem içerir. Bu yönetmelik, yangın merdivenleri, yangın kapıları, sprinkler sistemleri, duman dedektörleri ve yangın alarm sistemleri gibi birçok sistemin kurulumunu bina yapısına bağlı olarak zorunlu kılar.

Bu gereklilikler, özellikle yüksek katlı binalar ve toplu yaşam alanları için büyük önem taşır. Yangın kapıları, sprinkler tesisatları, yangın su depoları ve akıllı yangın algılama sistemleri gibi unsurlar, toplam inşaat maliyetinin önemli bir parçasını oluşturur.

Maliyet Perspektifinden İnceleme: Yangın Güvenliği Tedbirlerinin Maliyeti

Yangın yönetmeliklerinin gerekliliği, yönetmeliklerin uygulanabilirliği, belediye ve diğer kurumların denetim süreçlerindeki sorumluluklarına dair tartışmalar ve bilirkişi incelemeleri bir taraftan devam ederken, yangın güvenliği tedbirlerinin finansal boyutunu ve yangına dair harcamaların inşaatın genel bütçesine oranını inceleyeceğiz.

Aşağıdaki tabloda, 2024 yılında İstanbul’da inşa edilen birkaç konuttan alınan veriler referans alınarak, bir konut inşaatında yangın güvenliği için yapılan harcamaların inşaatın toplam maliyetine oranları gösterilmektedir. 

Yangın güvenliği için ekipman ve malzeme maliyetlerinin toplam maliyete oranı: %0,92 ile %1,28 arasında gerçekleşmiştir. Yani ortalama %1 gibi bir oran görünmektedir.

Bu oran, inşaat maliyetinin ortalamada sadece %1’ini oluşturan yangın güvenliği tedbirlerinin toplam inşaat maliyeti içerisinde ne kadar düşük bir paya sahip olduğunu gösteriyor. Bu maliyet, bir yangın anında hayat kurtarabilir ve binanın güvenliğini sağlayabilir. Kaldı ki bu kadar düşük bir oran değil, yüksek bir oran olsaydı da bu önlemlerin her birinin olması gerekiyordu. 

Ortalama İnşaat Maliyetleri ile Karşılaştırma: Yangın Güvenliği Ne Kadar Öncelikli?

Peki, yangın güvenliği tedbirlerine harcanan bu %1’lik pay, diğer inşaat kalemleriyle karşılaştırıldığında durum nedir?

Binalarda diğer temel inşaat unsurlarıyla karşılaştırıldığında yangın güvenliği çok daha düşük oranlara sahiptir. Örneğin, piyasa verilerine göre, dış cepheler genellikle toplam inşaat maliyetinin %3-4’ünü oluştururken, peyzaj çalışmaları %2-3 arasında değişmektedir. Ancak yangın güvenliği için yapılan harcamalar, bu oranların çok daha altındadır.

Mesela bina dış cephesi estetik açıdan ve yalıtım açısından önemli olsa da, yangın güvenliğine dair önlemlerle kıyaslandığında çok daha düşük bir hayati risk taşır. Bir bina  çok güzel görünüyor olabilir ama eğer yangın güvenliği önlemleri doğru bir şekilde alınmamışsa, insan hayatı açısından tehlike arz eder ve eksik kalmıştır. Oysa, yangın güvenliği sistemleri çok daha fazla dikkate alınması gereken bir alan olmalıdır. O yüzden İnşaatın Temel 3E’si sıralamasında Emniyet, Estetik ve Ekonomiklikten önce gelir.

Sonuç: Yangın Güvenliği Maliyetleri, İnsan Canını Koruyan Bir Yatırımdır

İnşaat sektöründe, yangın güvenliği gibi kritik unsurların gözden kaçırılmaması gerekir. Statik projeler kadar önemli olan yangın güvenliği, yapı sakinlerinin can güvenliğini sağlayan hayati bir faktördür. Yangın güvenliği gerekliliklerine yapılan yatırımlar, aslında bir hayatı kurtarma fırsatıdır.

İnşaattaki diğer hayati önlemlerde olduğu gibi yangın güvenliği tedbirlerini önemsememek veya göz ardı etmek de, bir faciaya davetiye çıkarmak demektir. 80 Milyon TL tutarındaki bir bina için 800 Bin TL gibi bir maliyeti göze alamamak aslında can güvenliğini hiçe saymak demektir. Tekrar böyle faciaların yaşanmaması ümidiyle.

İnşaat Hesabı Dergisi olarak, yapı maliyet oranları ile ilgili içerikleri paylaşmaya devam edeceğiz.